For oss som pasientar, er ein blodprøve relativt enkel. Du får eit stikk i armen og ein plasterlapp etterpå. Nokre dagar seinare ringjer legen og seier, forhåpentleg, at prøvane var fine.
– Men blodprøvar og andre biologiske prøvar er eit komplekst samansurium av ulike protein og andre bestanddelar som vi må bli kvitt for å få ut det eine proteinet vi er interesserte i, fortel professor Trine Grønhaug Halvorsen ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo.
– Ein kan bruka naturlege antistoff til det, men dei er ganske ustabile og krev bestemte pH-verdiar, elles går dei i oppløysing. Syntetisk framstilte antistoff er meir robuste.
– Vi har utvikla ein metode som i prinsippet er klar til å takast i bruk i sjukehus, fortel Leon Reubsaet og Trine Grønhaug Halvorsen.(Foto: Torstein Helleve / UiO)
Får ei form som passar
Dei syntetiske antistoffa det er snakk om her, vert kalla MIPar, etter molecularly imprinted polymers på engelsk. Dei blir utforma som ei form som passar nøyaktig til det proteinet, eller det såkalla målmolekylet, ein er ute etter.
– Sjå for deg at vi puttar deg i ei bøtte med gips og lar den stivna, seier professor Leon Reubsaet.
– Då får vi ei form som passar til deg. Denne forma kan vi seinare bruka for å finna fram til riktig person: passar forma til Trine eller meg? Nei, den passar berre til deg, så du er målet.
Lettare med mindre peptid enn store protein
For forskarane er det protein som er målet for prosessen.
– Utfordringa er at protein er store molekyl. MIP har begynt å bli brukt ganske rutinemessig for mindre molekyl, som vi finn i ein del legemiddel. Men vi er ikkje komen like langt endå for så store molekyl som protein, fortel Halvorsen.
Ho forklarar at ei mogleg tilnærming er å klippa opp proteina i mindre delar, det som heiter peptid. Nokre peptid vil vera unike for det proteinet som er det eigentlege målmolekylet, og det er lettare å laga MIPar for desse peptida enn for dei store proteina.
I staden for gips brukar forskarane strukturar som er samansett av mindre molekyl, såkalla monomerar, som igjen er byggestein for kjedeforma molekyl, kalla polymerar.
Målmolekylet kan vera eit protein eller mindre delar av desse, altså eit peptid.
Når desse byggesteinane reagerer og blir til eit polymer, kan målmolekylet fjernast som frå ei gipsform.
Då sit ein att med ein polymer med eit tomrom som er forma som målmolekylet. Denne polymeren kan så fanga opp målmolekylet, og berre det, frå ein blodprøve.
Europeisk samarbeid
– Det er denne typen MIPar for peptid vi forskar på, og forskargruppa vår har faktisk utvikla og beskrive ein metode som i prinsippet er klar til å takast i bruk i sjukehus, skyt Reubsaet inn.
– Men det ligg jo ein del tregheit i systemet for å få spreidd denne kunnskapen og få innført nye rutinar på sjukehusa.
Annonse
Forskargruppa SmartProteinAnalysis@UiO har delteke i to samanslutningar, kalla Marie Curie-konsortium, med fleire universitet og bedrifter rundt i Europa involvert og med finansiering frå EU.
