Betennelsar er bra. Akutte betennelsar er
ein viktig del av immunforsvaret vårt. Dei oppstår når komponentane i
immunsystemet til kroppen flokkar seg rundt ein inntrengjar eller ein skade for
å rydda opp og jaga inntrengjaren på flukt.
Når jobben er gjort, løyser
betennelsen seg opp att.
Det er i alle fall meininga. Men nokre
gonger slepper ikkje betennelsen taket sjølv om jobben er gjort. Den blir
kronisk. Vi har legemiddel mot dette i dag, men dei kan ha alvorlege
biverknadar.
Forskargruppa Lipchem ved Farmasøytisk institutt på Universitetet
i Oslo forskar på eit alternativ: superfeittsyrer.
– Superfeittsyrene er signalmolekyl som
påverkar immunresponsen. Dei oppstår ved ein betennelse og bidreg til å rydda
han opp, men vert brotne ned i kroppen så snart jobben er gjort, seier
stipendiat Karina Ervik ved Lipchem.
– Dette er store og kompliserte molekyl, som kan ha mange ulike strukturar, fortel Karina Ervik.(Foto: UiO)
Store og kompliserte molekyl
– Og det går fort, kanskje berre nokre minutt,
for dei er ekstremt potente. Derfor trengst det òg berre små mengder av dei.
Dermed oppstår eit problem for forskarane
som vil prøva å finna ut korleis dei ulike superfeittsyrene verkar. Kroppane
våre produserer så lite av dei at det rett og slett ikkje er nok til å forska
på. Dermed må det framstillast syntetisk, og det er lettare sagt enn gjort.
– Eg har arbeidd med ei superfeittsyre som
heiter RvD5n-3 DPA. Det tok meg nesten eit år å framstilla eitt
milligram på labben. Dette er store og kompliserte molekyl som kan ha mange
ulike strukturar, fortel Ervik.
Ryddar opp betennelsar
– Dei ulike strukturane gjev molekylet
ulike eigenskapar, så den syntetiske versjonen må ha nøyaktig den same
strukturen som det som kroppen lagar om han skal ha den same
betennelsesdempande effekten. Det betyr at vi må endra forholda i reaksjonen
til vi oppnår den rette strukturen, og kanskje òg endra metode.
Då dei til slutt hadde funne eit molekyl
som dei meinte hadde den riktige strukturen, vart det sendt til
samarbeidspartnarar ved Queen Mary University of London. Der har dei den
biologiske versjonen av RvD5n-3 DPA som dei kunne samanlikna med.
– Dei kunne slå fast at utgåva vår var
identisk med den biologiske. Ikkje nok med det – dei testa ho òg på slike kvite
blodceller som ryddar opp betennelsar, fortel Ervik.
– Samanlikna med ei kontrollgruppe auka
aktiviteten kraftig hjå cellene som vart tilførte RvD5n-3 DPA.
Superfeittsyrene er som sagt svært potente, så det var som å gje blodcellene
anabole steroid.
Leitar etter erstattarar
Likevel er ikkje RvD5n-3 DPA sjølv
ein kandidat til å bli legemiddel. Molekylet er som nemnd stort og komplekst. Det gjer det vanskeleg å produsera for legemiddelindustrien.
– Ikkje minst vert det altså raskt brote
ned i kroppen. Sjølv om ein kunne gje det som ein tablett, ville kroppen ha brote
det ned lenge før det kom til den betente staden, seier Ervik.
Derfor leitar forskarane etter stoff som
kan fungera som erstattarar for superfeittsyrene. Superreservar, om du vil.
Annonse
– Som ei mengd andre molekyl verkar RvD5n-3
DPA ved å festa seg til det som heiter ein reseptor på utsida av cella. RvD5n-3
DPA festar seg til ein bestemt reseptor. Når det skjer, får vi den
betennelsesdempande effekten, forklarar Ervik.
Større og dristigare endringar
– Men det kan finnast andre og enklare
molekyl som kan festa seg til same reseptoren og utløysa den same effekten.
Målet er at dei skal vera meir eigna til legemiddelproduksjon.
STidlegare ville det bety å tolmodig gjera
små endringar i molekylet og testa desse heilt til forskarane fann eit molekyl som
oppfylte krava dei stiller. Men no kan ein del av denne prøvinga og feilinga
gjerast framfor PC-skjermen av kollega
Osman Gani, som forskning.no skreiv om for nokre månadar sidan.
– Ved å modellera molekyl i datamaskina
kan vi raskare finna kandidatar for å festa seg til den aktuelle reseptoren. Digitalt
kostar det jo heller ikkje noko å gjera større og dristigare endringar enn det
vi elles ville ha gjort, seier Ervik.
– Vi tek då kandidatane til Osman tilbake
til laboratoriet og held fram med testing og utprøving der. Det sparar oss for
utruleg mykje tid.
