Denne artikkelen er produsert og finansiert av NIBIO - les mer.
Vår tids teknologi gir gamle landskapsfoto ny verdi
Med dagens teknologi kan vi hente ut ny informasjon frå gamle landskapsfoto. Skjulte data kjem fram frå eldre fotografi ved å kartfeste bildepunkt. Det er mogleg gjennom bruk av metoden monoplotting.
Poenget med å kople informasjon frå gamle landskapsfoto og med dagens flyfoto, eller andre høgdefoto, er todelt.
På den eine sida kan ein kartfeste og kvantifisere landskapsendringar langt tilbake i tid – til før vår tids høgdebilde som gjer slikt «automatisk». I tillegg kan formidlaren dra nytte av dei forteljande eigenskapane i landskapsbildet.
Opplevinga av eit landskap
Doktorgradsstipendiat Ulrike Bayr ved avdelinga for landskapsovervaking på NIBIO meiner gode landskapsbilde er uslåelege formidlingskanalar.
– Vi menneske opplever landskapsfoto og flyfoto veldig forskjellig. Vi kjenner oss fortare igjen i landskapet som er fotografert frå vårt eige utgangspunkt. Vi er koda med ein menneskeleg målestokk som gjer at vi opplever landskapet annleis i eit skråbilde, altså landskapsbilde, med låg innfallsvinkel, enn når vi ser det i flymålestokk med høg innfallsvinkel.
Som ein del av doktorgraden sin har Bayr prøvd ut ein visuell formidlingsmetode som trekker vekslar på informasjonen både i eldre landskapsbilde og nye flybilde.
– Eg ønskjer å bruke formidlingskrafta i dei gamle landskapsbilda til å vise landskapsendringar bakover i tid. Ikkje ved å samanlikne før og no-bilde, men ved å hente ut skjult arealinformasjon som ligg lagra i eldre fotografisk materiale, seier ho.
Synergi av å kople landskapsfoto og høgdefoto
Forskaren Bayr ser dei to bildekjeldene, gamle landskapsbilde og moderne høgdefoto, som supplement til kvarandre.
Ved å bruke dei i kombinasjon blir resultatet eit anna enn det som er mogleg å ta ut frå kvar kjelde for seg.
– Skråperspektivet i eit landskapsbilde gjer romlege analysar vanskelege fordi areala er forskyvde i forhold til kvarandre. Den skjulte arealinformasjonen får vi fram ved å kople geografisk informasjon frå høgdebilde saman med utvalde bildepunkt eller pikslar, i dei gamle landskapsbilda, fortel Bayr.
Bindeleddet mellom dei to formene for fotografisk materiale heiter monoplotting.
Det er ein metode forskaren har brukt for å utstyre eldre landskapsbilde med koordinatfesta, geografiske punkt. Punkta gir grunnlag for å rekne ut storleik av ulike flater i landskapet.
Ho vurderer nytteverdien av metoden å vere størst ved bruk på landskapsbilde frå før tida da flyfoto blei vanlege. På den måten hentar ein ut bonus-informasjon frå eldre, analogt fotomateriale. Og ny kunnskap oppstår frå gamle bilde ved hjelp av dagens teknologi.
Korleis er metoden nyttig?
Seniorrådgjevar Arne Farup ved Landbruks- og reindriftsavdelinga til statsforvaltaren i Nordland er begeistra for ein slik formidlingsmetode.
– I arbeidet mitt med kulturlandskap og miljøtilskot i jordbruket, er landskapsendring og skjøtsel ein del av kvardagen. Vi treng også å formidle om endringane som skjer, og om at det hjelper å gjere noko – vise at tiltak nyttar.
Farup legg spesiell vekt på betydninga av visuell formidling, å dokumentere gjennom bildebruk.
– Det kunne vere spennande å prøve ut metoden i eit av dei fire utvalde kulturlandskapa i Nordland eller i Vegaøyan verdsarvområde.
Han er ikkje i tvil om at metoden kan vise seg verdfull innan undervisning, museumsformidling og andre formidlingsarenaer.
Referanse:
Ulrike Bayr: Quantifying historical landscape change with repeat photography: an accuracy assessment of geospatial data obtained through monoplotting. International Journal of Geographical Information Science, 2021.
