Bruken av diabetesmedisinar som Ozempic
har auka sterkt dei siste par åra fordi dei òg blir brukt av folk som ynskjer å
gå ned i vekt. Det skjer sjølv om dei ofte gjev biverknadar som kvalme, diare,
oppkast eller forstopping.
Legemiddelet Wegovy for vekttap inneheld det same verkestoffet:
semaglutid.
No fortel fleire
amerikanske
medium (healthline.com) om det dei kallar «Ozempic babies» der kvinner som brukar desse medisinane
uventa blir gravide. Nokre trass i at dei brukar p-piller, medan andre har
prøvd å få barn, men ikkje lukkast. TV2 fortalde òg nyleg om eit norsk tilfelle.
Professor Anne Gerd Granås kjenner ikkje
til denne effekten frå før, men er ikkje overraska.
– Fyrst må eg få understreka at mange
menneske har nytte av desse medisinane, elles ville dei ikkje vore godkjende
for bruk i Noreg, seier Granås.
– Overvekt kan vera årsaka til at kvinner har vanskar med å bli gravide, fortel Anne Gerd Granås.(Foto: Banjamin A. Ward / UiO)
Farmasøytar veit korleis verkestoff verkar
– Men så godt som alle legemiddel har
risiko for større eller mindre biverknadar. Di
meir alvorleg sjukdom, di meir biverknadar godtek vi. Cellegift har til
dømes dramatiske biverknadar som vi godtek fordi vi håpar gifta skal ta knekken
på kreften.
Medisinane kan altså gje biverknadar som oppkast
og diare. Granås seier det kan forklara kvifor kvinner som samstundes går på
p-piller, blir gravide.
– Det er lett for vanlege folk å ha ei
umedviten førestilling om at når tabletten har passert svelget, er jobben
gjort. Men for oss farmasøytar er det berre ein liten del av livsløpet til
legemiddelet, forklarar Granås.
– Vi veit kvifor tabletten er sett saman
som han er, kvifor han skal takast slik han skal, kvar verkestoffet vert teke
opp og korleis det kjem seg fram til verkestaden. Vi veit korleis det verkar
der, kvar det vert brote ned i kroppen og korleis det vert skilt ut att.
Vurdera andre prevensjonsmetodar
Dermed har ho ei mogleg forklaring klar:
– Når du tek eit legemiddel medan du har
diare eller kastar opp, vert det skilt ut før det får tid til å verka. Dette
gjeld p-piller òg, seier Granås.
Så om ein er plaga med slike biverknadar
av slankemedisinar, eller for den saks skuld andre medisinar, seier ho ein kan vurdera å
gå over til prevensjonsplaster, p-stav eller p-sprøyte. Der vert verkestoffa tekne opp utanfor mage-/tarmsystemet.
At kvinner med fertilitetsvanskar blir
gravide, har ho òg ei forklaring på.
Både positive og negative verknadar
– Når desse legemidla vert tekne som
slankemedisinar, er jo årsaka som regel at kvinna er overvektig. Og overvekt
veit vi kan vera årsaka til at kvinner har vanskar med å bli gravide, fortel
farmasøyten.
Annonse
– Ein del overvektige kvinner har PCOS, polycystisk ovariesyndrom. Det er ein tilstand som for nokre set ned fruktbarheita. PCOS
kan alt i dag verta behandla med metformin, den vanlegaste diabetesmedisinen,
for å stimulere eggløysinga. Nokre går òg ned i vekt.
At slankemedisinane som Wegovy, som altså
i utgangspunktet skulle verka mot diabetes, kan ha same effekten, vil ikkje
vera uventa. Om ein skulle slumpe bli gravid, må ein hugse på at det førebels
ikkje er kjend om Ozempic og Wegovy påverkar eit ufødd barn. Ein må difor straks ta
kontakt med fastlegen.
Granås har sjølv halde foredrag for
Diabetesforbundet. Ho fekk dermed sjå korleis desse legemidla hadde både
positive og negative verknadar.
Vi er ikkje like inni
«Inni er vi like», heiter det i songen, men det er ikkje sant for legemiddel.
– Nokre pasientar raste ned i vekt utan at
dei hadde noko ynskje om det. Matlysta gjekk ned, dei opplevde kvalme, diare og
forstopping. Ein av dei sa om seg sjølv at han var blitt sjåande ut som ein
krigsfange. Denne gruppa opplevde det negativt å bruka desse medisinane, fortel
ho.
Andre kunne derimot ha høgt blodtrykk og
høgt kolesterol. Dei kunne slita med å gå tur eller opp ei trapp på grunn av
overvekta. For dei sokk blodtrykk og kolesterolverdiar, og kvardagen vart mykje
betre av å gå ned 5–20 kilo, ikkje minst dersom dei ikkje hadde særlege
biverknadar å snakka om.
Livsstilendring
Om dagens oppstuss rundt
slankemedisinane seier ho:
– Slike vedundermiddel har dukka opp
jamleg dei siste 50–60 åra i alle fall. For rundt 30 år sidan stod folk i kø
rundt hjørna frå apoteka for å sikra seg Nutrilett, minner ho om.
– Sjølv om ein brukar Wegovy og liknande
medisinar for å gå ned i vekt, går ein ofte rett opp igjen når ein sluttar med
dei. Men medisinane kan vera ein spore til livsstilsendring. I svært mange
tilfelle er det det som skal til for å halde vekta.
Rådgjevar Marianne Grebstad Dale i
Direktoratet for medisinske produkt opplyser at dei har fått inn såpass få
meldingar om bruken av desse medisinane og uventa graviditet at dei av omsyn
til personvern ikkje kan seia meir enn at dei har teke imot færre enn fem meldingar om biverknader.
Annonse
– Eg understrekar at vi får meldingar om biverknader når meldaren mistenkjer ein samanheng mellom bruk av eit
legemiddel og ein uventa eller uynskt effekt. Ein mistanke betyr ikkje
nødvendigvis at det er ein sikker samanheng, seier Dale.
