Pasientar som har høg risiko for blodpropp, får medisinar som er blodfortynnande eller antikoagulerande, som det òg heiter. I mange år har Marevan vore den einaste medisinen på marknaden.

Marevan har den ulempa at doseringa må tilpassast den enkelte pasienten. Med seks til åtte vekers mellomrom må pasienten derfor ta blodprøve hjå fastlegen for å sjå om doseringa må justerast. Effekten av Marevan vert òg påverka av alkoholinntak, kosthald og andre medisinar.

I 2011 vart ei ny gruppe blodfortynnande medisinar godkjende av Legemiddelverket. Dei vert kalla non-vitamin K-avhengige orale antikoagulasjonsmiddel, forkorta til NOAK. NOAK vert gjevne i faste dosar, og pasienten treng dermed ikkje den same hyppige oppfylginga hjå legen som Marevan-brukarar.

Fokusgrupper med tolv legar

Sjeldan får nye medisinar slikt gjennomslag som NOAK har fått. Frå 2004 til 2016 vart talet på pasientar som får blodfortynnande medisinar nesten dobla, men Marevan-bruken vart likevel nesten halvert. Fleire helsepersonell spekulerer på om Marevan etter kvart kjem til å forsvinna heilt.

– Sjølv om kliniske studiar, eller testar, av NOAK viser at dei er like bra eller kan hende betre enn Marevan på effekt og biverknadar, vil det alltid vera knytt noko uvisse til bruken av nye medisinar, seier professor Anne Gerd Granås frå Farmasøytisk institutt ved Universitetet i Oslo. Ho var del av ei lita gruppe forskarar som bestemte seg for å undersøkja haldningar til NOAK blant sjukehuslegar.

Forskarane intervjua fokusgrupper med til saman tolv legar ved tre ulike sjukehus i Sør-Noreg. Alle hadde føreskrive NOAK, men hadde likevel nokre atterhald eller noko dei var usikre på.

Biverknadar

– Desse atterhalda fordelte seg i fire hovudgrupper, forklarar Granås.

Det fyrste gjaldt når ein skal bruka NOAK og ikkje. Ein grunn til uvissa er at under den kliniske utprøvinga av nye medisinar vert testpersonane valde ut etter nøye valde kriterium.

– I den verkelege verda, derimot, må legane ta imot pasientane som dei er. Det er ikkje sikkert at tilstanden deira samsvarar med tilstanden til pasientane i dei kliniske testane. Dermed er det heller ikkje sikkert at effekt og moglege biverknadar er dei same, seier Granås.

Nettopp biverknadar var det andre hovudatterhaldet. Erfaringane var delte: Enkelte hadde ikkje opplevd biverknadar hjå nokon pasientar, medan andre opplevde dette relativt ofte.

– Men skreiv biverknadar som til dømes svimmelheit frå NOAK-bruken eller hadde dei andre årsaker? Det var vanskeleg for legane å fastslå, seier Granås.

– Og det vart heller ikkje lettare av at det gjerne var andre, til dømes fastlegen, som overtok behandlinga etter at pasienten forlet sjukehuset.

Rom for tolking

Neste atterhald handla om pasientane sin bruk av NOAK og effekten av medisinane.

– Den viktigaste fordelen med NOAK kan samstundes vera ei ulempe. Med dei hyppige legebesøka som Marevan-bruk krev, kan legen kontrollera både effekten av medisinen og at pasienten tek han som føreskrive, fortel Granås.

– Med NOAK vert pasienten i større grad overlaten til seg sjølv. Nokre av sjukehuslegane frykta at nettopp fråværet av legekontrollar kunne føra til at pasientane slurva med medisinen. Det vart òg rapportert tilfelle av både for høge og for låge blodverdiar når ein innimellom testa NOAK-brukarar.

Samanlikna med Marevan

Det siste punktet gjaldt koordinering av NOAK-bruken. Det finst nasjonale retningslinjer for bruken av NOAK, men dei gjev rom for tolking. Eit døme på dette er at dei tre sjukehusa forskarane besøkte, hadde litt ulike linjer på når ein tok i bruk NOAK.

– Det hender òg at pasientar vert flytta frå Marevan til NOAK under sjukehusopphald utan at fastlegen vert konsultert. Dermed knyter det seg òg uvisse til oppfylginga av pasienten etter utskriving, for det er jo ikkje sikkert at fastlegen vurderer pasienten sine behov på same måten, seier Granås.

Sjukehuslegane var gjennomgåande positive til NOAK, men sakna altså likevel kunnskap om fleire sider av bruken. Per i dag finst det fire ulike typar NOAK tilgjengeleg i Noreg.

– Legane skulle òg gjerne sett at nokon undersøkte forskjellane mellom desse. Til no har det enkelte NOAK hovudsakleg blitt samanlikna med verkestoffet i Marevan. Gode studiar der ulike NOAK er samanlikna med kvarandre manglar.

Referanse:

Anne Katrine Eek, Erik Øie og Anne Gerd Granas: Prescribing of NOACs has outnumbered warfarin: exploring how physicians choose anticoagulant treatments. European Journal of Clinical Pharmacology, 2019. (Samandrag). Doi.org/10.1007/s00228-017-2374-4)

Artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo

Universitetet i Oslo er én av 77 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Fikk du med deg disse artiklene fra Universitetet i Oslo?

Én av fem mente de var ekstra følsomme mot medisiner

Vanskelig med grenser for vennskap mellom sykepleier og pasient

– Svarthyll kan motvirke diabetes