Kortvengjene er ein av dei mest utbreidde og minst oversiktlege billefamiliene som finst. Meir enn femti tusen artar er kjende. Berre i Norge er det bortimot tusen av dei.

– Dei finst overalt der det er råtnande organisk materiale å krypa rundt i og eta andre insekt, fortel insektforskar Hallvard Elven ved Naturhistorisk museum, Universitetet i Oslo.

– Men dei er små, rundt 3-4 mm i lengde, og dei manglar gode systematiske karakterar, seier han.

Overmoden for revisjon

Dei enkelte artane av kortvengjer har det vore ganske greitt å sklilja frå kvarandre, spesielt på forskjellar på kjønnsorgana. Men det innbyrdes slektskapet artane i mellom har vore vanskeleg å fastslå.

Dermed har artane gjerne vorte klassifisert ut frå karakterar som ikkje nødvendigvis avspeglar slektskapet, som til dømes kor mange ledd det er på antennene eller føtene.

– Det har lenge vore antatt at klassifiseringa av kortvengjene har vore overmoden for revisjon. Men mange biologar har vegra seg for å ta fatt på jobben, på grunn av omfanget og mangelen på oversikt, fortel Elven.

Overflatisk like

Sjølv har han ikkje late seg skremma frå å gyva laus på tre av dei mest utfordrande kortvengjegruppene.

Ved å studera forskjellane i DNA-et hjå dei ulike artane, har han og kollegane fått eit klarare bilete av slektskapet mellom artane i desse gruppene.

I mange tilfelle fann dei at DNA-analysane stemte overeins med det ein tidlegare har trudd ut frå dei ytre kjenneteikna, men dei fekk òg nokre overraskingar.

– Fleire gonger viste det seg at det vi har trudd var éi artsgruppe, var fleire. Overflatisk er dei like, men dei er ikkje nær i slekt, forklarar han.

Røkla

Som eit resultat av undersøkjingane har Elven og kollegane foreslått ein ny klassifikasjon av dei tre kortvengjegruppene Athetini, Geostibini og Lomechusini.

Men ryddejobben er langt frå å vera ferdig. Blant Athetini-slektene finn vi slekta Atheta. Elven ler nesten litt oppgitt når han snakkar om den.

– Atheta er det som vert kalla ”Waste basket genus” på engelsk. På norsk kunne vi kanskje kalla det papirkorgslekt – eller rett og slett Røkla, gliser han.

Utsett på ubestemt tid

Atheta består av ei mengd artar som ut frå ytre kjenneteikn definitivt tilhøyrer Athetini-gruppa, men som utover det har få eller ingen ytre kjenneteikn som skiljer dei frå dei andre artane i gruppa.

– Enkelt sagt blir Atheta ein sekkepost der ein klassifiserer artar som ikkje utan vidare let seg klassifisera i andre slekter. Ei slekt skal eigentleg vera monofyletisk, det vil seia at alle artar og individ i slekta har same opphav.

– At Atheta er monofyletisk er det ingen som har realistisk tru på. Men det er heller ingen som ivrar etter å kasta seg over den store oppryddingsjobben som må gjerast. Foreløpig er den utsett på ubestemt tid.

Bakgrunn:

Elven disputerer for doktorgraden 3. mai.