Visste du at Noreg snappa Dronning Maud Land framfor nasen på Adolf Hitler, at Antarktis er det tørraste kontinentet på kloden eller at luftboblar i innlandsisen inneheld kunnskap som går 900.000 år tilbake i tid?

I ein ny offentleg database frå Norsk Polarinstitutt, Antarktis-bibliografi, finst informasjon om desse sakane og mykje meir.

Frå 1884 til i dag

Totalt er over tre tusen verk om Antarktis samla i nyvinninga. Dei er samla frå 1800-talet og fram til i dag. Det har bibliotekarane Petr Masat og Ivar Stokkeland vore med å sørgja for.

– I databasen finst det tekstar frå naturvitskapane, politikk, historie og andre felt, frå den eldste kvalfangstlitteraturen frå 1894 til dagens polarforsking, fortel prosjektleiar Petr Masat.

Her blir alt sør for 60 grader definert som Antarktis. I tillegg inngår litteratur frå det norske bilandet Bouvetøya i Sør-Atlanteren.

Forskingsartiklar, ekspedisjonsdagbøker, heftar, faktabøker og skjønnlitteratur utgjer hovudinnhaldet. 

Dei eldste publikasjonane handlar mest om kvalfangst og ekspedisjonar. I nyare tid er det den internasjonale polarforskinga som dominerar.

Gravearbeid

Kriteriet for at noko skal inngå i databasen, er at litteraturen må ha minst éin norsk forfattar. Publikasjonsstad må vera Noreg eller det må ha utspring eller tilknytning til eit norsk forskingsprosjekt. 

Kanskje er dette noko navleskodande, men for forskarane ville det nok verte for mykje å samla all Antarktis-litteratur i verda.

Vestfold – sentral i norsk kvalfangsthistorie

Masat har brukt mange timar på å grave etter bøker og anna skriven informasjon om Antarktis i hyllane på polarinstituttet sitt bibliotek og i alskens databasar.

Undervegs har han vorte nærare kjent med fleire av faga. Nokre funn overraska han meir enn andre.

– Eg oppdaga at Vestfold var sentral i kvalfangstlitteraturen om Antarktis. Eg blei litt overraska over at ein del av vesle Noreg var ein så stor aktør på andre sida av kloden. Etter kvart som eg undersøkte meir, ser eg at det ikkje er tilfeldig, seier Masat. Han er sjølv frå Tsjekkia.

Polarutforsking på kvalfangstprofitt

I første halvdel av 1900-talet var kvalfangsten i Antarktis og Sub-Antarktis ei svært kjærkomen inntektskjelde for ein ung nasjon. Det la mykje av grunnlaget for at Noreg blei ein polar stormakt.

Mykje av denne aktiviteten var finansiert av vestfoldingane Lars Christensen og Carl Anton Larsen. Dei hyra i stor grad inn kvalfangstarbeidarar frå dei heimlege traktane. Opptil 70 prosent av fangstfolka kom frå Vestfold.

Hvalfangstpionéren Lars Christensen utrusta ni vitskaplege ekspedisjonar til Antarktis. Han deltok sjølv på fire av dei saman med kona Ingrid Christensen. Ho var den første kvinna som sette sin fot på fastlands-Antarktis.

Lars Christensen finansierte mellom anna dei fire Norvegia-ekspedisjonane. Den første ekspedisjonen annekterte Bouvetøya for Noreg 1. desember 1927.

Kvalfangstmuseet som var bygd i 1917, blei overlevert til Sandefjord kommune som gåve frå Lars Christensen.

Fem geografiske område

I databasen kan ein søke på tittel og forfattar, og filtrera på nøkkelord. Mange av referansane har direktelink til publikasjonar. 

Det er også mogleg å søke i fem geografiske område: Sørishavet, Antarktis, Dronning Maud Land, Peter I. Øy og Bouvetøya.

Petr Masat understrekar at mange har vore med å utvikla bibliografiarkivet, frå teknisk personell til forskarar.

– No kan vi hausta fruktene av innsatsen til mange. Håpar folk som vil utforska Antarktis-tema, vil taste seg inn i databasen. Han er gratis og open for alle, seier Masat.

Database over den norske Antarktis-litteraturen

• Målet med Antarktisbibliografi er å visa fram norsk forsking i Antarktis og annan historie i det ekstreme sør.
  Bibliografien er laga ved biblioteket til Norsk Polarinstitutt.

Artikkelen er produsert og finansiert av Norsk Polarinstitutt

Norsk Polarinstitutt er én av over 80 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Fikk du med deg disse artiklene fra Norsk Polarinsitutt?

• 

  Hvordan kan fugleunger hjelpe oss å kontrollere miljøpåvirkningen fra forskningsstasjonen Troll?

• 

  Hvor er hval, hvalross, sel og isbjørn på Svalbard?

• 

  Hvor lyst må det være før alger kan vokse?

• 

  Polhavet vil være ugjenkjennelig i år 2100

• 

  Forskninga i Polhavet har nådd en milepæl

• 

  Kikker inn i fuglelivet med spesialkamera

Les flere saker fra Norsk Polarinstitutt her.

forskning.no vil gjerne høre fra deg!
Har du en tilbakemelding, spørsmål, ros eller kritikk? TA KONTAKT HER