Nokre medisinar kan skada det ufødde
barnet dersom mor brukar dei under svangerskapet, men ikkje alle skader er
synlege ved fødselen.
Utfall som ADHD, svekka kommunikasjonsevner og nedsett
psykomotorikk kan vera usynlege i fleire år. Psykomotorikk er dei kroppslege
handlingane vi styrer sjølve, som til dømes språk, bevegelsar og
kroppshaldning.
– Derfor jaktar vi det som heiter
biomarkørar, som vi kan avdekkja ved ein blodprøve og som alt ved fødselen kan
fortelja oss om barnet har større risiko for slike nevroutviklingsutfall, seier
forskar Emilie Willoch Olstad ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i
Oslo.
– Vel å merka kan ikkje ein biomarkør slå
fast sikkert at barnet kjem til å få slike utfall. Men om vi mistenkjer at eit
barn er i risikogruppa, kan vi oppdaga symptom og setja i verk tiltak
tidlegare.
Utviklar ikkje symptom like raskt
Olstad arbeider med noko som heiter
DNA-metylering. Det inneber at metylmolekyl festar seg til bestemte
stader på DNA-molekylet, som vert kalla sete. Kva sete metylmolekyl festar seg
til, avgjer kva gen som vert aktiverte eller ikkje.
Dette har betydning for kroppens utvikling.
– Vi har undersøkt om vi kan sjå nokon
samanheng mellom DNA-metylering og barnet sin utviklingskurve for ADHD,
nedsette kommunikasjonsevner eller nedsett psykomotorikk, seier Olstad.
– Utviklingskurven vi snakkar om, heng
saman med at nevroutviklingsutfall utviklar seg i ulikt tempo frå person til
person. Alle utviklar ikkje symptom like raskt. Dei har med andre ord ulike
utviklingskurvar.
Treng fleire replikasjonsstudiar
Forskarane fann ingen samanheng mellom
DNA-metylering og ADHD. Derimot fann dei ein samanheng mellom DNA-metylering
ved fødsel og ulike utviklingskurvar for nedsette kommunikasjonsevner og
psykomotorikk.
Men det betyr ikkje at metoden kan takast i bruk på fødestover
rundt om i landet.
– Ein ting er at vi må vita kva tiltak vi
skal setja inn, om nokon. Kor store praktiske konsekvensar vil det ha for
barnet? Vi må vera forsiktige så vi ikkje overproblematiserer funn som kanskje
ikkje har så stor betydning, seier Olstad.
– Men langt viktigare er det at dette
berre er ein enkelt studie. Vi treng fleire studiar
som undersøkjer det same for å sjå om dei får same resultat. Fyrst då kan vi
fastslå samanhengen rimeleg sikkert.
– Vi må ikkje overproblematisera funn som kanskje ikkje har så stor betydning, seier Emilie Willoch Olstad.(Foto: Adam R. Babinski/UiO)
Olstad veit kva ho snakkar om. I 2017 publiserte
veiledaren hennar, Kristina Gervin, ein studie som fann ein samanheng mellom
DNA-metylering og nevroutviklingsutfall hjå barn av mødrer som hadde brukt
paracetamol i 20 dagar eller meir under svangerskapet.
Ho har òg prøvd å finna ein samanheng
mellom DNA-metylering, nevroutviklingsutfall og mors bruk av dei antidepressive
legemidla citalopram og escitalopram, men utan å lukkast.
– Vi fann riktig nok ein samanheng mellom
bruk av antidepressiva og ADHD-diagnosar og -symptom, men det var kjend frå
før, seier Olstad.
– Vi ynskjer å finna mekanismane bak samanhengane, ikkje berre at det er ein samanheng. Til dømes er
det vanlegare med ADHD-symptom òg hjå barn av deprimerte mødrer som ikkje
brukar medisinar, så det er ikkje sikkert at det er medisinen som er problemet,
eller i alle fall ikkje alltid.
