Quevedos store verk er satiriske forteljingar frå domedag, helvetet og døden, og er først og fremst kjent for at det omhandlar store moralske spørsmål, i eit krevjande, biletrikt og meisterleg språk.

- Men når ein set verket inn i ein breiare, europeisk kunnskapshistorisk kontekst, ser ein at Quevedo går rett inn i dei sentrale debattane om kva kunnskap skulle vera, kor grensene for kunnskap skulle gå og kven som forvalta kunnskapen, seier førsteamanuensis i spansk ved Universitetet i Tromsø, Randi Lise Davenport.

Menippeisk satire i kunnskapens vegkryss

- Quevedo var i kunnskapens vegkryss. Den eine store, samlande kunnskapsforteljinga vart utfordra og var i ferd med å bli løyst opp.

- I den spanske barokken var det ei enorm tru på språket som nøkkel til å forstå verda, røyndomen og sikker kunnskap, men sjølv om Quevedo forsvarar dette kunnskapssynet, avslører samstundes parodiane i tekstane hans korleis det også har ibuande svakheiter, fortel Davenport.

Og Quevedos fremste verkemiddel for å koma med sin språk- og kunnskapskritikk, var den menippeiske satiren, ein sjanger som blandar det alvorlege og det komiske.

- Denne satiren har røter i antikken og vart henta fram att og brukt frå renessansen og framover. På 1990-talet kom studiet av den verkeleg på moten, og det er mange som har sett på ulike renessanse- og barokktekstar med Bakhtins karnivalistiske blikk.

- Men det er ikkje særleg vanleg å lesa den menippeiske satiren i motreformatoriske og barokke tekstar frå den spanske gullalderen, seier Davenport.

- Mitt bidrag er å sjå denne sjangeren i den kunnsapskritiske konteksten Quevedos verk står i.

- Når me ser korleis renessansehumanistane praktiserte den menippeiske satiren, blir det tydeleg at den var ideologisk forbunde med andre intellektuelle tankeretningar med røter i antikken, som stoisismen og skeptisismen. Humanistane tilpassa desse til si tid.

- Me kan med andre ord ikkje berre lesa filosofiske traktatar når me skal forstå kunnskapsdebatten på 1600-talet, me må også lesa det me kaller “litteratur” med eit anna blikk, seier Davenport.

Eitt av dei mest leste verka frå gullalderen

Drømmer og diskurser (Sueños y discursos) er eitt av dei mest leste verka frå den spanske gullalderen og står på universitetspensumlister i dag, og det har ei spennande og temmeleg innvikla historie som verk.

- Verket er sett saman av fem tekstar som vart skrivne mellom 1605 og 1622. Som samling vart dei første gongen trykt i Barcelona i 1627, utan Quevedos godkjennande stempel på.

- Men nokre år seinare, i 1631, kom det ein revidert versjon - som hadde gjennomgått sensuren og vore til godkjenning hjå den spanske inkvisisjonen. Denne utgåva vart også anerkjend av Quevedo.

- Med ein smule påhalden penn.

- Forskinga på Drømmer og diskurser har såleis vore todelt; dei som legg vekt på å forske på dei fem tekstane meir eller mindre uavhengig av kvarandre, og dei som legg vekt på verket som ein heilskap, seier Davenport.

- Men eg meiner det er liten tvil om at det er eitt verk. Der kjem også sjangerspørsmålet inn igjen:

- Eg er ikkje den første som les desse tekstane som menippeisk satire, men avhandlinga mi er den første større monografien som brukar sjangeren som ein sentral fortolkingsnøkkel – som altså tar konsekvensane av sjangeren og med det også oppdagar fleire argument for å sjå tekstane som eit heile.

Språk og røyndom

Og sjølv om den språklege meisterskapen til Quevedo gjer verket til svært krevjande lesing som utfordrar lesaren – det skal vera vanskeleg – meiner Davenport at Quevedo absolutt er interessant også i dag.

- I den spanske litterære barokken finn me slåande parallellar til korleis me diskuterer forholdet mellom språk og røyndom i dag, avsluttar ho.

Referanse:

Davenport (2012): The Word from Within. Francisco de Quevedo's Menippean Satire Sueños y discursos (1627) at the Epistemological Crossroads of Seventeenth-Century Spain.