Når nokon får transplantert inn ei nyre
eller eit anna donororgan, vil immunforsvaret oppfatta det nye organet som ein
inntrengjar og prøva å hindre det i å etablera seg i kroppen.
Pasientane får
derfor legemiddel som hemmar immunforsvaret, slik at det ikkje skal støyta bort
det nye organet.
Men dermed klarar heller ikkje immunforsvaret
å gjera den vanlege jobben sin så godt som før, slik at kroppen er meir
mottakeleg for infeksjonar. Det fekk alvorlege fylgjer då pandemien kom.
– Før vaksinane kom, var dødelegheita
blant nyretransplanterte smitta med covid svært høg i Europa. Vi erfarte
heldigvis at mange av våre pasientar her til lands i stor grad isolerte seg
sjølve ved å dra på hytta eller minimera kontakta med andre på andre måtar.
Kolliderer med oppgåve
Det seier Anders Åsberg, professor II ved
Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo. Han er dagleg leiar av
Nyrefysiologisk laboratorium ved Rikshospitalet. Det er sjukehuset der alle
nyretransplantasjonar på norsk jord vert utførte.
Rundt 250–300 slike
operasjonar vert gjorde kvart år.
– Har pasienten fyrst hatt litt effekt av ein dose, vil neste dose gje ein boost, seier Anders Åsberg.(Foto: UiO)
Etter at vaksinane kom, har situasjonen
for nyretransplanterte blitt betre. Sjølv om dødelegheita framleis ligg over
gjennomsnittet, er ikkje forskjellen like dramatisk som tidlegare.
– Men vaksinane verkar jo ved å få immunforsvaret til kroppen til å produsera antistoff sjølv. Det kolliderer med oppgåva
til dei immundempande medisinane pasienten får, seier Åsberg.
92 prosent av pasientane har teke prøve
Det betyr ikkje at alt håp er ute for
nyretransplanterte, men dei har behov for tettare oppfylging for å kontrollera
kor godt vaksinen har fungert.
Sidan Rikshospitalet har oversikt over alle
nyretransplantanterte – det er som nemnt der operasjonane vert utførte – har
dei kunna fylgja opp alle pasientane.
– Dei har fått tilsend rekvisisjon for
blodprøve slik at dei kan gå til nærmaste stad prøvar kan takast og få de
sendt til oss. Prøvane frå heile landet vert så analyserte ved Immunologisk institutt på OUS Rikshospitalet.
I tillegg kan vi bruka opplysningane i forskinga vår, fortel Åsberg.
Han legg
til at så mange som 92 prosent av pasientane har teke prøve på eitt eller anna
tidspunkt undervegs.
– Men svarprosenten har naturleg nok dabba
av etter kvart som covid ikkje pregar samfunnet i like stor grad lenger.
Dei fyrste i verda
Blodprøvane viste at medan nokon av
nyretransplanterte hadde god effekt av vaksinen og utvikla antistoff mot pandemiviruset, var det andre som ikkje responderte på fyrste, andre eller
tredje vaksinedose.
– Men det vi såg, var at blant dei som
ikkje hadde effekt av fyrste to dosane, hadde rundt ti prosent noko effekt av
dose tre. Blant dei som ikkje hadde effekt av dose tre, fekk ti prosent igjen noko
effekt av dose fire og så vidare, fortel Åsberg.
Annonse
– Og når du fyrst har hatt litt effekt av
ein dose, vil neste dose gje ein boost. Slik aukar mengda av antistoff i kroppen. Slik kan ein etter kvart få beskyttelse, ikkje så mykje mot å bli
smitta, men risikoen
for innlegging i sjukehus eller død vert betydeleg redusert. Det ifølgje ein studie frå Oslo universitetssykehus.
Åsberg fortel at dei er dei fyrste i verda
som har undersøkt effekten av dosane seks og sju. Mønsteret er det same som andre
tidlegare har funne opp til fjerde og femte vaksinedose.
Utvikling i rasande fart
Han opplyser at ein av pasientane deira
har fått så mange som ti vaksinedosar, medan fire har fått ni. Frekvensen av
biverknadar frå vaksinen er likevel uendra sjølv etter så mange dosar.
– Dersom kroppen absolutt ikkje kjem i
gang med å produsera antistoff sjølv, finst det eit alternativ. Det er
antistoff som vert produserte i laboratoriet. Men det er kanskje hundre gonger
så dyrt som ein vaksinedose. Vaksinane er òg lettare tilgjengelege rundt om
i landet, seier Åsberg.
– Og uansett verkar ikkje dei syntetiske
antistoffa på den nyaste covid-varianten. Sjølv om utviklinga skjer i rasande
fart, vil vi ikkje ha effektive syntetiske antistoff mot den nyaste varianten
før rundt påsketider neste år.
