Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo - les mer.
– Av og til må vi driva prøving og feiling òg. Hypotesar og teoriar må jo koma frå ein stad, seier Maria Schüller.
(Foto: Torstein Helleve / UiO)
Forskarar vil vite meir om stoff frå prøvar av blod og urin
Å føreseia korleis eit stoff vil oppføra seg, vil spara mykje tid i analysearbeidet av biologiske prøvar.
Når legen har teke ein biologisk prøve av deg, som ein blodprøve eller ein urinprøve, må den opparbeidast, som det heiter. Opparbeiding er det ein gjer med prøven før den eigentlege analysen.
Maria Schüller, stipendiat ved Farmasøytisk institutt, Universitetet i Oslo, forskar på ein rask opparbeidingsmetode som gruppa hennar er leiande på. Metoden heiter væskefase mikroekstraksjon, forkorta til LPME, etter engelsk «liquid-phase microextraction».
Den nye metoden brukar mindre organiske væsker enn vanleg.
– Ofte er dette væsker som kan vere farlege både for helse og miljø. Dei som arbeider med desse stoffa må derfor bruka verneutstyr for å beskytta seg, fortel Schüller.
Kan føreseia korleis stoffet vil oppføra seg
Ho legg til at den nye metoden òg er meir effektiv enn mange av dei konvensjonelle metodane.
Forskarane har funne ein måte å føreseia korleis stoffet ein skal analysera vil oppføra seg når ein gjer ein prøveanalyse. Dermed kan dei optimalisera systemet ut frå kva stoff dei har med å gjera. Systemet kan varierast på fleire måtar, som pH-verdi, kva organiske væsker som vert brukt og den kjemiske interaksjonen.
Schüller forklarar at utan denne moglegheita må ein falla tilbake på prøving og feiling, altså variera systemet i blinde på ulike måtar heilt til ein finn ein måte som fungerer.
– Men i kvardagen har ein ikkje tid til å bruka fleire dagar på dette. Ofte er det jo fleire stoff ein prøve skal analyserast for, ikkje berre eitt.
Forskarane har brukt ein bestemt eigenskap ved stoffa som skal analyserast, ein molekylær deskriptor som dei omtalar det. Denne beskriv korleis stoffet fordeler seg mellom vatn og det organiske materialet oktanol.
– Men kjemien er komplisert, det er mange ting som kan påverka systemet, legg ho til.
Utfører forsøk basert på kvalifiserte gissingar
Schüller forklarar at i denne studien har dei kombinert to ulike teoriar basert på likevekt og kinetikk av stoffa i LPME-systemet.
Kinetikk handlar om stoffa si rørsle og hastigheit, og vert brukt når stoffa ikkje har rukke å koma i likevekt i systemet. Kombinasjonen av teoriane har gjeve forskarane ein hypotese å gå ut frå.
– Men av og til må vi driva prøving og feiling òg. Hypotesar og teoriar må jo koma frå ein stad, så då utfører vi forsøk basert på kvalifiserte gissingar, og ser om vi får mønster eller utfall som vi kjenner att.
Drahjelp av annan metode
Metoden LPME er førebels ikkje teke i bruk utanfor laboratoriet. Årsaka er at dei eksisterande metodane som finst frå før er ganske gode, seier Schüller.
– Det vil jo vera ei investering å ta i bruk nye metodar og nytt utstyr, og det er kanskje forståeleg at folk kvir seg for det når resultata våre berre er litt betre enn i dag, seier ho.
Forskaren fortel at såkalla elektromembranekstraksjon (EME) eigentleg den same metoden, berre med straum. EME er nær kommersiell lansering.
– Når EME etter kvart forhåpentleg vert teke i bruk i rutinelaboratoria, kan det hjelpa LPME over dørstokken òg.
Referanse:
Maria Schüller mfl.: Membrane-based liquid-phase microextraction of basic pharmaceuticals – A study on the optimal extraction window. Journal of Chromatography A, 2022. Doi.org/10.1016/j.chroma.2021.462769
Les også disse sakene fra Universitetet i Oslo:
forskning.no vil gjerne høre fra deg!
Har du en tilbakemelding, spørsmål, ros eller kritikk? TA KONTAKT HER
