Sommaren 2016 var det store angrep av stengelråte i mange potetåkrar, særleg på Austlandet. Denne bakteriesjukdommen fører til visne planter i åkeren, som igjen kan gje angrep av blautråte i knollane. 

Dei siste åra har det mange stader i verda blitt oppdaga nye arter av blautråtebakteriar, som har vore meir aggressive enn det ein har sett tidlegare. 

No har forskarar ved NIBIO oppdaga ein til no ikkje omtala art av blautråtebakterier som heiter Pectobacterium polaris.

Meir aggressive artar

– Stengelråteproblema i Noreg har blitt større dei siste fem–ti åra. Nye og meir aggressive artar har kome til. Vi fekk for ei tid tilbake inn prøvar frå ein åker der det hadde vore eit spesielt kraftig angrep av blautråte. Frå desse prøvane isolerte vi ein til no ukjent art av blautråtebakterien, opplyser forskar May Bente Brurberg frå Norsk institutt for bioøkonomi (NIBIO).  

Ho fortel at bakterien mellom anna også er registrert i Nederland, men at det er fyrst no han har fått eit namn.

– Elles veit vi lite om han og i kor stort omfang han er til stades i Noreg. Men ei årsak til at blautråte er så vanskeleg å nedkjempe, kan vere at det er eit større artsmangfald enn vi har vore klar over. Per i dag har vi ikkje god nok oversikt, og vi veit lite om kor vidt dei forskjellige bakteriane bør nedkjempast på same måten eller ulikt, påpeikar ho.

• Les mer: Kan GMO redde verden?

Friske settepoteter

Det finst ingen kjente kjemiske eller biologiske metodar for nedkjemping av blautråtebakteriane når dei fyrst har etablert seg. Difor er friskt, sertifisert settepotetmateriale eit av dei viktigaste tiltaka for å redusere sjukdommen. 

– Innhaldet av bakterien aukar per generasjon. Det tek minst fire–fem år med oppformering i felt før settepotetpartiet er klart for sal til mat- og industripotetprodusentane. Ofte tek det lenger tid. Det ville derfor vere gunstig å kutte ein generasjon, seier Merete Wiken Dees, forskar ved NIBIO.

Borghild Glorvigen, fagkoordinator på potet ved Norsk Landbruksrådgjeving (NLR), trur også at ei raskare utskifting av spesielt utsett materiale er viktig.

– Nokre sortar, som mellom anna Asterix, Lady Claire, Solist og Peik, er relativt mottakelege, og det er ønskeleg med raskare utskifting, seier ho.

God hygiene

Ved handtering av knollar med blautråte kan smitte spreiast via maskiner og utstyr i samband med opptak, sortering og lagring – i tillegg til spreiing med jordvatn.

– Difor er det vesentleg med regelmessig reingjering og desinfeksjon av alt utstyr brukt i dyrking og lagerrom, seier Dees. 

Det er også viktig med god drenering, å unngå jordpakking, vere forsiktig med vatning og vere merksam på at bakterien trivst godt dersom det er søkk i åkeren der vatnet lett blir ståande etter kraftige regnskyll. Tilsynelatande friske settepoteter kan også vere ei utfordring fordi dei kan ha bakteriar, som er vanskeleg å oppdage og som kan gje latente infeksjonar. 

– Det krev skånsam behandling av knollane under opptak. Skadar på knollane fungerer som inngangsport for bakteriar. Det er også viktig med rask opptørking og styrt, jamn nedkjøling utan temperatursvingingar, for å unngå kondens, seier ho.

• Les også:  Stygge, norske poteter blir penere

Usikkert i år

Glorvigen frå NLR er usikker på korleis sjukdomen vil påverke årets sesong. 

– Omfanget av blautråte varierer frå år til år. Vi er obs på at vi hadde blaute innhaustingsforhold i fjor, men no er det knakande bra vêr rundt om i landet. Dersom det held fram og vi får gode spiringsforhold, vil det kanskje ikkje bli eit problem, trur ho.

Referanse:

Merete Wiken Dees og Erik Lysøe m.fl:  Pectobacterium polaris sp. nov., isolated from potato (Solanum tuberosum). International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology. 2017. Sammendrag.