«Tenk som nordmenn», skreiv den britiske avisa The Guardian då dei ville gje råd til lesarane sine i korleis best takle kombinasjonen av mørk vinter og strenge koronarestriksjonar.

Skal vi tru britane, er vi nordmenn lykkelege fordi vi er gode til å tilpasse oss dei kalde realitetane i nord.

– Denne førestillinga er ikkje heilt ute på viddene, fortel Ragnhild Bang Nes. Ho er lykkeforskar ved Folkehelseinstituttet og psykologisk institutt ved UiO.

For sjølv etter at landet stengde ned, er det ikkje teikn til store endringar i korleis nordmenn har det – jamt over trivst vi ganske godt.

– Folk var meir bekymra i mars og april, men no er tala ganske like som før, seier Bang Nes.

Ho meiner dette truleg kjem av vi har justert forventningane våre, og derfor finn meir glede i det vi har rundt oss.

– At det kjem nyheiter om vaksinar som er på veg, gjer kanskje at vi toler dei nye restriksjonane betre.

Oppskrifta på lykke

– Finst det ei oppskrift på lykke?

Ja, meiner Bang Nes.

– Det finst ikkje berre ei oppskrift, men fleire. Og vi kjenner mange av ingrediensane.

Å oppleve lykke handlar om å trivast i eige liv. Då vil ein oppleve fleire gode kjensler og gjere fleire gode aktivitetar, forklarar lykkeforskaren.

– Kan vi bli for opptekne av lykke?

– Definitivt. Den strategiske lykkejakta heng ofte saman med at folk er mindre lykkelege. Har du veldig høge forventningar til korleis livet skal bli, seier det seg sjølv at dei blir vanskelegare å innfri.

– Å vere oppteken av eiga lykke kan gjere at vi bli mindre oppmerksame på andre. Lykka har ofte sosiale kjelder, seier ho.

Kanskje har evna til å justere og tilpasse seg vore ein særleg fordel i år.

Bang Nes fortel om ei britisk undersøking der berre ni prosent svarte at dei ønska seg tilbake til kvardagen slik livet var før pandemien. No blir det same spørsmålet stilt til 55 000 nordmenn.

– Det betyr ikkje at folk liker å leve under strenge restriksjonar, men at kvardagslivet slik vi kjente det før heller ikkje var perfekt.

Lykkeleg branding

Sidan FN først publiserte lykkeindeksen i 2012, har dei nordiske landa vore i tet. Kort fortalt, visar indeksen kor tilfredse innbyggjarane i ulike land svarar at dei er. Ei slags måling på gjennomsnittleg tilfredsheit.

– Når eit land ligg på topp over tid, som Noreg gjer på lykkeindeksen, bidrar det til ei forteljing om at dette landet er betre enn andre. Dette påverkar både sjølvbiletet og sjølvforståinga vår og kan også vere ein faktor i korleis Noreg marknadsfører seg i internasjonale forum som FN, seier Tori Loven Kirkebø.

Ho er forskar ved institutt for offentleg rett ved UiO og er ein del av forskargruppe Nordic Branding ved UiO:Norden. Der forskar ho mellom anna på korleis dei nordiske landa drar nytte av lykkeindeksen.

– Topplasseringane blir mellom anna brukt til å argumentere for at politikken i eit land er vellykka. Dersom det er eit felt der landet ikkje ligg i toppsjiktet, kan dette brukast som argument for å innføre ny politikk. Til dømes skjedde dette då kunnskapsløftet blei innført i Noreg, etter måtelege PISA-plasseringar, forklarar Loven Kirkebø.

Ifølgje forskaren er det viktig at rapportar som lykkeindeksen blir plukka frå kvarandre i forsking.

– Vi bør stille kritiske spørsmål til kva som er formålet med rangeringane. Både fordi dei til dels kan ha stor påverknad på politisk utvikling, men og i forståinga av kva som er ein vellykka samfunnsmodell.

Lykkelege samfunn

Eit fellestrekk mellom dei lykkelege, nordiske landa er at dei alle har ein fungerande velferdsstat. Samfunn med mindre forskjellar er oftare lykkelegare, fortel Bang Nes.

– Urettferd og skilnad er lykketjuvar. Vi i Norden er spart for mykje uro. Vi veit at vi får hjelp om vi blir sjuke, og at barna våre kan velje høgare utdanning sjølv om vi har dårleg råd. Tillit til systemet og kvarandre er ein nøkkel.

Lykkeforskaren skildrar livet i Noreg som ein lagsport. Ho meiner vi tidlegare har vore gode på å halde laget samla, men at tal frå det siste året tydar på av livskvaliteten er blitt skeivfordelt. Rundt 16 prosent av befolkninga opplever dårleg livskvalitet langs fleire dimensjonar. Dette utgjer rundt 700 000 vaksne på landsbasis.

– Sjølv om talet på einsame i Noreg har vore jamt stabilt i ti år, så betyr ikkje det at einsemd ikkje er eit dødeleg folkehelseproblem. Dette er noko vi må ta tak i. Som samfunn må vi satse på psykisk helse og livskvalitet. Det kostar for mykje liding og pengar å la vere.

Bang Nes understrekar at det er store individuelle skilnadar i befolkninga, også under korona.

– Vi er ute i den same stormen, men vi sitt ikkje i same båt. Pandemien rammar oss ulikt. Nokon av oss er svært utsette – dei einsame, eller dei som opplever livskriser og må handtere det utan eit sosiale sikringsnett.

Institusjonalisert lykke

Også innanfor medisin får lykka stadig meir plass.

Professor Bjørn Hofmann ved Senter for medisinsk etikk ved UiO og NTNU på Gjøvik, forklarar at lykke er ein del av den utvida definisjonen av helse.

– I WHO sin definisjon frå 1947 står det at helse er meir enn fråvær av sjukdom. Helse er ein tilstand av fullstendig fysisk, psykisk og sosialt velvære.

Når helsevesenet jobbar for å fremme god helse, jobbar dei i prinsippet for å framme velvære og lykke.

– Om eg skal setje det på spissen: Med helse som mål og lykke som helse kan ein seie at helsevesenet er i ferd med å bli eit lykkevesen, seier Hofmann.

Dette kjem til dømes til uttrykk i at fastlegar oftare blir kontakta av folk fordi dei kjenner seg ulykkelege, fortel Hofmann.

Hofmann meiner det er grunn til å spørje om når lykka blir betre tatt vare på av andre og på andre måtar enn i eit «lykkevesen».

– Det er strålande at helsevesenet er kompetente på mange område, og dersom det kan legge til rette for lykke er det glimrande.

Men, legg Hofmann til, det er også utfordringar ved utviklinga som samfunnet ikkje bør sjå vekk frå. For lykke er meir komplekst enn god helse.

– Lykka handlar også om utdanning, økonomi, arbeidsrett, sosialt liv og nære relasjonar. Når ein institusjonaliserer noko, er det ein fare for at andre med ansvar abdiserer. Då tenkjer eg blant anna på politikarane. Dei tar viktige val som er avgjerande for velferda til folk og for om velferdsstaten fungerer, seier Hofmann.

Artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo

Universitetet i Oslo er én av 77 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Les også disse sakene fra Universitetet i Oslo:

• 

  Vi trenger alternativer til antibiotika. Nå har forskerne kanskje en kandidat

• 

  Annette (26) visste ikke at hun hadde ADHD: – Jeg ble ofte oppfattet som en sjefete sladrehank

• 

  Slik kan den omstridte skjermen bidra til praktisk læring i skolen

• 

  Ny metode testa på mus: Nytt håp for immun­terapi mot prostatakreft

• 

  Morkaken er ditt aller viktigste organ

• 

  Forskere ville lære studentene om klima og politikk. Da fant de opp et nytt spill

Les flere saker laget av Universitetet i Oslo her.