Diabetes type 2 er på framgang over heile verda. Den internasjonale diabetesføderasjonen IDF anslår at 463 millionar menneske lever med sjukdommen i dag og at talet vil stiga til 700 millionar i 2045.

Ein reknar at 90 prosent av dei vaksne tilfella har diabetes type 2.

– Men nokre grupper er meir utsette enn andre. I ein del sør- og søraust-asiatiske land er folk meir genetisk disponerte for sjukdommen. Når dei kjem til Noreg, har dei vanlegvis ein mindre aktiv livsstil enn resten av befolkninga. Det aukar risikoen ytterlegare.

Det seier Walaa Abuelmagd, som disputerte for doktorgraden ved Farmasøytisk institutt ved Universitetet i Oslo i januar. Ho har samanlikna tre grupper med diabetespasientar.

Oppsiktsvekkjande høg svarprosent

– To av gruppene er innvandrarar til Noreg. Vi har intervjua pakistanske kvinner og kurdarar – både menn og kvinner. I tillegg har eg intervjua kvinner med diabetes i Dei sameinte arabiske emirata (SAE). Kurdarane intervjua vi i fokusgrupper. For dei to andre gruppene brukte vi spørjeskjema. Mange av pasientane i dei tre gruppene hadde eit komplekst sjukdomsbilete, med høgt blodtrykk og/eller høgt kolesterol.

For å rekruttera deltakarar til gruppene i Noreg oppsøkte forskarane kafear, moskear, kvinnesenter og liknande samlingsstader. I forskingsteama var det alltid med minst ein person med same bakgrunn som informantane, som kjende språk, kultur og referanserammer. Dei fleste pakistanske kvinnene intervjua vi heime hjå dei sjølve, fortel ho.

– Det var ein svær jobb å koma folk i møte på den måten, men vi vart løna med ein oppsiktsvekkjande høg svarprosent. Blant dei pakistanske kvinnene var han på heile 95 prosent. For kurdarane var han på 60 prosent, som òg er veldig bra når ein brukar kvalitativ metode, seier Abuelmagd.

Kombinasjon av tablettar og injeksjonar

I Dei sameinte arabiske emirata var svarprosenten òg svært høg, 90 prosent. Her gjorde Abuelmagd intervjua åleine på diabetespoliklinikken ved Tawam sjukehus, eit av dei største i landet.

Kurdarane var den gruppa som handterte sjukdommen sin mest i tråd med retningslinjene, ut frå det dei sjølve fortalde. Det var berre nokre få av dei som brukte medisinar mot diabetes i både injeksjons- og tablettform.

Blant dei pakistanske og dei arabiske kvinnene var det høvesvis 25 og 30 prosent som brukte ein kombinasjon av tablettar og injeksjonar. Det var høgare del i begge gruppene som hadde kombinasjonsbehandling og som hadde rapportert å ha hatt diabetes i minst ti år.

Høg del analfabetar

Men Abuelmagd understrekar at måten deltakarane vart rekrutterte på, førte til store forskjellar i samansetjinga av dei tre gruppene.

– Til fokusgruppene med kurdarar rekrutterte vi berre folk som beherska norsk godt nok munnleg. Dermed slapp vi å bruka tolk, noko som gjorde at diskusjonen flaut lettare, og moderatorane kunne skjøna det som vart sagt. Alle dei kurdiske deltakarane hadde utdanning.

– Blant dei pakistanske kvinnene var det derimot drygt 60 prosent som hadde så låge norskkunnskapar at dei heller ville svara på urdu, sjølv om gjennomsnittleg butid i Noreg var på rundt 30 år. Talet på analfabetar var òg høgt, eit trekk dei delte med den arabiske gruppa. Så mykje som halvparten av dei arabiske og litt over ein fjerdedel av dei pakistanske kunne ikkje lesa og skriva.

Snacks mellom måltida

Abuelmagd fortel at mange av dei med låg eller inga utdanning trong hjelp til å måla blodsukkeret og forstå informasjon om sjukdommen.

– Ein ting er å måla blodsukkeret, men ein må kunna både lesa og tolka resultatet. Er eit blodsukker på 4, 7 eller 11 bra eller dårleg?

Retningslinjene for diabetikarar tilrår fleire måltid gjennom dagen, med avgrensa kaloriinntak. Blant dei pakistanske og dei arabiske kvinnene var det mange som ikkje følgde dette.

Dei åt gjerne to eller tre store måltid og i tillegg småkaker og snacks mellom måltida.

Ramadan

– Gruppa med kurdarar var meir medvitne om kosthaldet, men òg mange av dei syntest det var ei utfordring å eta det ein skulle. Det betyr nemleg at ein må gje avkall på ein del tradisjonell mat og ein opplever òg at fellesskapen rundt måltidet ikkje er den same når ein sit der med sin eigen mat.

I fastemånaden ramadan avstod ein del av dei pakistanske og dei arabiske kvinnene frå mat frå soloppgang til solnedgang og endra samstundes medisininntaket eller stoppa det heilt. Blant kurdarane var det derimot ingen av diabetespasientane som fasta under ramadan.

For diabetikarar er det viktig å få nok fysisk aktivitet, men det var svært få av deltakarane som rapporterte om dette. Heller ikkje blant kurdarane, som elles var den gruppa som ifølgje dei sjølve i størst grad hadde følgd tilrådingane for diabetes.

Likeverdig behandling

– Dei opplevde sjølve at dei har fått nok informasjon av legen sin, men det verkar ikkje som dei har teke inn over seg heilt kor viktig fysisk aktivitet er. Vi veit sjølvsagt ikkje korleis legen deira har gjeve dei denne informasjonen. Kanskje bør legane gje meir informasjon om alle sider ved det å leva med diabetes.

– Ulike kulturelle faktorar og forståingar av sjukdomsgrunnar og årsaker er avgjerande for korleis folk tenkjer på helse og sjukdom. Den norske sjukdomsforståinga kan avvika mykje frå mange innvandrarpasientar si forståing, seier Abuelmagd.

– I dei tilfella der avviket er sterkt frå det dei er vane med å behandla, står helsepersonellet som skal gje alle likeverdig behandling overfor store utfordringar. Det gjeld òg korleis ein skal tilnærma seg kulturregulerte eller tabubelagde område utan at pasienten sine grunnleggjande krav til respekt og verde vert krenkt.

Referansar:

Abuelmagd mfl.: Experiences of Kurdish immigrants with the management of type 2 diabetes: a qualitative study from Norway. Scandinavian Journal of Primary Health Care, 2019. (Samandrag).

Abuelmagd mfl.: Living with Diabetes: Personal Interviews with Pakistani Women in Norway. Journal of Immigrant and Minority Health, 2018. (Samandrag).

Abuelmagd mfl.: Challenges in the management of Type 2 Diabetes among native women in the United Arab Emirates. Diabetes Research and Clinical Practice, 2018. (Samandrag).

Artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo

Universitetet i Oslo er én av 77 eiere av forskning.no. Deres kommunikasjonsansatte leverer innhold til forskning.no. Vi merker dette innholdet for å tydelig skille formidling fra uavhengig redaksjonelt stoff.
Her kan du lese mer om ordningen.

Fikk du med deg disse artiklene fra Universitetet i Oslo?

Kvinnens fett er sunnere enn mannens

Fisken som hjelper forskerne å forstå menneskehjernen

Cellene som er sentrale for cøliaki koblet til andre autoimmune sykdommer