Emilie Willoch Olstad skulle berre gjenta eit forsøk rettleiaren hennar hadde gjort, ein såkalla replikasjonsstudie. Hensikta var både å få stadfesta dei tidlegare funna og å forbetra forsøket med fleire vevsprøvar og ny teknologi.
Forsøket handla om såkalla DNA-metylering.
– DNA-metylering skjer når metylmolekyl festar seg til bestemte stader på DNA-molekylet, som vert kalla sete. Kva sete metylmolekyl festar seg til, avgjer kva gen som vert aktiviserte eller ikkje, forklarar Olstad.
– I vår eigen studie veit vi rett og slett ikkje kva årsaka til avviket er. Men funna våre kan ha betydning for andre studiar på DNA-metylering, seier Emilie Willoch Olstad.(Foto: Adam R. Babinski / UiO)
Fekk radikalt ulike resultat
I likskap med det fyrste forsøket brukte dei òg denne gongen data frå den store MoBa-undersøkinga. Men då dei såg resultata, vart dei lange i maska. Av dei 6.000 DNA-seta med tydelege funn frå den opphavlege studien var det ikkje eitt einaste som var i nærleiken av betydning.
I utgangspunktet skulle dei to studiane behandla data som ikkje kom frå dei same personane. Men fordi kombinasjonen «langvarig bruk av paracetamol hjå mor»/«ADHD hjå barn» er såpass sjeldan i MoBa, vart 17 mor/barn-par brukt i begge undersøkingane.
– Dermed kunne vi samanlikna korleis dei to undersøkingane var utførte for å prøva å identifisera kvifor vi fekk så radikalt ulike resultat. Ein viktig teknisk forskjell var at det var brukt to ulike teknologiar i dei to undersøkingane.
Noko som verkeleg ikkje stemte
I 2017 hadde Gervin brukt ein teknologi for å kartleggja DNA-metylering som heiter 450 k, men denne gongen brukte dei den nyare teknologien EPIC, som er i ferd med å overta innan fagfeltet deira, epigenetikk.
– Dei målte verdiane frå 450 k og EPIC teknologiane stemde ikkje overeins i det heile tatt. Måltalet for korrelasjon, eller samanfall, av to studiar er 1 når dei er heilt like. Heilt perfekt samanfall ser vi kanskje ikkje så ofte, men forskjellane er vanlegvis ikkje større enn at vi kan leva med det, forklarar Olstad.
– Men her var samanfallet heilt nede i 0,2. Hadde resultata vore heilt tilfeldige, ville korrelasjonen vore rundt 0 så her var det noko som verkeleg ikkje stemte.
Kva skal ein stola på?
Då dei grov seg ned i litteraturen, fann dei at andre har rapportert liknande avvik mellom 450 k og EPIC. Det skjedde sjølv om dei hadde gjort forsøka i andre vevstypar enn frå navlestreng, som er det vevet Olstad og kollegaene brukar.
– DNA-metylering er litt ulikt i forskjellige vevstypar, men likevel har altså fleire funne liknande avvik som oss.
Dette set forskarane i eit dilemma. Dei har to undersøkingar utførte med ulike teknologiar, som likevel burde ha like eller liknande resultat.
Når dei ikkje gjer det, kva for ein skal dei då stola på?
Debatten går høgt
Annonse
– DNA-metyleringa som Kristina påviste i 2017 skjedde i gen som forsking frå andre fagfelt har vist er knytte til ADHD. Det høyrest jo tillitvekkjande ut, men som forskarar må vi ha meir solid grunnlag enn som så. Det er ein av grunnane til at replikasjonsstudiar er så viktige, fortel Olstad.
– I fagmiljøa debatterer ein no om forskjellane mellom dei to teknologiane er så store at det har noko å seia. Nokon meiner ja, andre meiner nei. Svaret får vi neppe før det er forska meir på avvika.
Ein grunn til at debatten går høgt, er at det finst ein del studiar som brukar fleire datasett som ikkje nødvendigvis er målte med same teknologi.
Vanskeleg å samanlikna resultat
– For vår eigen studie sin del er det viktig å understreka at forskjellane i resultata ikkje kan førast tilbake til at vi har brukt ulike teknologiar. Vi veit rett og slett ikkje kva årsaka er. Likevel kan funna våre ha betydning for andre studiar på DNA-metylering.
– Ein ting er replikasjonsstudiar, som dei vi gjorde. Men vi har òg metastudiar, som samanliknar mange undersøkingar og studiar som går over mange år, der ein kan byta teknologi undervegs, forklarar Olstad.
Olstad har tidlegare gjort ein studie der ho fann at det var vanskeleg å samanlikna ulike forskingsresultat innan dette feltet.
– Forskjell i teknologiane som har vore brukte, kan ha medverka til resultat som i liten grad stemte overeins med kvarandre, men kor mykje i så fall veit vi ikkje.
Ubehandla symptom kan ha negativ verknad på barnet
Ho understrekar at det manglande samsvaret mellom forsøka ikkje skal ha nokon praktiske konsekvensar for gravide som lurer på om dei kan bruka paracetamol.
– Dei epigenetiske funna så langt stemmer så lite overeins at vi ikkje kan trekkja endelege konklusjonar om paracetamolbruk under svangerskapet, seier Olstad.
– Og ein bør alltid rådføra seg med lege om bruk av legemiddel under svangerskapet. I mange tilfelle kan det vera mindre risiko forbunde med å ta paracetamol enn å la symptoma vera ubehandla. Dei kan òg ha ein negativ verknad på barnet.
