Denne artikkelen er produsert og finansiert av NIBIO - les mer.
Ein kald vår med kalde netter gir seine blomster i år. Her er plommesortane Edda og Jubileum dekt med snø 1. mai(Foto: Frank Maas, Nedworc Foundation Office)
Når startar fruktblomstringa i Hardanger?
Fruktekspertar har fleire tiår med registreringar. Kvalifisert gjetting er då verdifullt både for turistar og bønder.
Spørsmålet om fruktblomstringa dukkar opp kvar einast vår, og ekspertane svarer så godt dei kan.
– Allereie
i mars kan det kome telefonar frå turistar som vil planleggje årets
Hardangertur, fortel forskar Mekjell Meland ved NIBIO Ullensvang.
– Så
tidleg er det ikkje mykje vi kan seia. Tidspunktet for blomstringa er veldig temperaturavhengig. Ho kan variere med nokre veker frå år til år, forklarer den erfarne
frukteksperten.
Tretti
år med registreringar
Likevel
treng ikkje forskaren å lene seg utelukkande på lang erfaring. I tretti
år har Meland gjort nøyaktige fenologiske registreringar av utviklinga til
knoppane og blomstrane. Fenologi handlar om forhold mellom klima og vekst.
Når ein kjem utover i april, blir prognosane sikrare og
sikrare.
– Vi
bruker den såkalla BBCH-skalaen der kvart stadium har eit eige tal, forklarer fruktforskaren
frå Ullensvang.
– Vi
registrerer ulike stadium frå svellande knoppar til avblomstra, seier Meland.
I skjema under ser vi viktige stadium: Musøyrestadiet (56), tett klyngje (57), ballongstadiet (59), byrjande blomstring (60), full blomst (65) og byrjande kronbladfall (67).
– Kvart
år blir datoen for dei ulike stadia registrert. Dermed kan vi samanlikne ulike
år og samanlikne observasjonane med klimadata.
Spektakulær epleblomstring
Ulike
fruktslag og fruktsortar blomstrar på litt ulikt tidspunkt. Aprikosane er først
ut. Av dei meir tradisjonelle norske fruktslaga er det plommer og morellar som
leiar.
Dei står i full blomster omtrent ein til halvanna veke før epletrea.
Av
eplesortane er det Summerred og Gravenstein som er tidlegast ute, medan
hovudsorten i Noreg, Aroma, står i full blomster ei lita veke seinare.
– Det er
epleblomstringa som er mest spektakulær. I år ligg det an til å bli rik blomstring,
røper Mekjell Meland.
– I fjor
stod dei eplesortane som blomstrar tidlegast, i full blomster rundt 17. mai. I
år er det litt seinare blomstring på grunn av ein kjølig vår med låge
nattetemperaturar. Eg reknar med at epletrea når «full blomster» stadiet rundt
20. mai i år, men det er framleis temperaturane som styrer. Trea blomstrar
først nede ved fjorden og nokre dagar seinare litt høgare oppe.
– Får vi
nokre veldig varme dagar, kan det bli tidlegare. Det er like spennande kvart
år.
Nyttig
informasjon for mange
Annonse
Meland er særleg spent i år. Han ventar nemleg utanlandske professorar som skal
handpollinere ei rekkje ulike eplesortar. Det må skje på nøyaktig rett
tidspunkt i blomstringsforløpet.
Formålet er å finne dei rette pollensortane
til handelssortane vi dyrkar.
Forskarane
har også nytte av desse dataa når dei skal vurdere kva konsekvensar
klimaendringane kan få for fruktdyrkinga i Noreg. Observasjonar frå år med
unormalt vêr gir nyttig informasjon om korleis endringar i klimaet kan kome
til å påverke blomstring og pollinering.
Det er
ikkje berre turistar og forskarar som har nytte av dei fenologiske
registreringane av fruktblomsterutviklinga.
Mykje av arbeidet som bøndene skal
gjera, må utførast på rett tid i forhold til blomstringsstadium. Mellom anna
sprøyting.
VIPS, ei teneste som gir bøndene varsling om fare for ulike skadegjerarar,
nyttar mellom anna klimadata frå Ullensvang når dei skal føreseia smittetrykk
av skurv i eple.
Også Norsk Landbruksrådgiving (NLR) bruker denne informasjonen
når dei gir råd til bønder om plantevern.
Blomstringstidspunkt
og pollinering
Sjølv om humler og bier ikkje lesar fenologiske
tabellar, er blomstringsforløpet også svært viktig for dei. Dermed også for den
vidare utviklinga frå blomster til moden frukt.
Sjølv med ei flott blomstring kan mange ulike forhold gjere at blomstrane blir dårleg pollinerte. Då kan bøndene
likevel ende opp med ei dårleg avling.
Kjølig
vêr følgd av varme kan føre til intens og kortvarig blomstring. Det kan igjen
føre til at insekta rett og slett ikkje rekk å pollinere alle blomstrane før
det er for seint.
Viss
vêret er kjølig og vått under blomstringa, vil det vera få insekt i aktivitet.
Det vil også føre til dårleg pollinering.
Annonse
Forskarar ved NIBIO Ullensvang jobbar
med å auke kunnskapen om samanhengane mellom blomsterutvikling, klima og aktiviteten
til pollinatorar som tambier, ulike villbier og humlearter.
Nasjonaldagen
i full blomster
Men
tilbake til spørsmålet vi starta med: Når startar fruktblomstringa i Hardanger? Forskar Meland har eit svar også til dei som ikkje ønskjer å dukke ned i
fenologi og sortsforskjellar.
– For dei
som ikkje vil gå like grundig inn i utviklinga til fruktblomstrane som forskarane
gjer, pleier eg å seie at viss ein kjem rundt 17. mai, er ein nesten sikra å få
med seg noko av blomstringa.
– I
tidlege år vil dei seine eplesortane framleis vere i blomster, og i år med sein
fruktblomstring får ein i alle fall med seg plomme- og morellblomstringa, seier han.
Så
velkomen til Hardanger! No er det berre nokre få dagar igjen til eplehagane står i full blomster.
Fakta om fenologi
I botanikk prøver fenologien å forklare forholdet mellom klimaet på ein stad og tidspunktet for starten av hovudfasane i plantane, særleg trea, sin utvikling i vegetasjonsperioden. Som hovudfasar blir rekna lauvspring, blomstring, fruktmodning og lauvfall.