Heilt ned
til 2.500 meters djup i arktiske farvatn lever ein blekksprut som til no har
vore eit uskrive ark.
I haust vart han skildra vitskapeleg for aller første gong: Muusoctopus aegir.
Han er ein
djuphavsblekksprut som lever på havbotnen. Der et han andre smådyr. Han er vidt
utbreidd – frå Island, langs kontinentalskråninga utanfor Noreg, heilt nord til
Svalbard og austover til Karahavet.
– Det å
oppdage og vitskapeleg identifisere artar er forferdeleg viktig – elles kan vi
miste dei før vi i det heile visste at dei var her, seier Lis Lindal Jørgensen.
Havforskaren
er ein av forskarane som no har introdusert blekkspruten for
vitskapen.
Stjerner i augo
Kvart
einaste år reiser Havforskingsinstituttet på økosystemtokt i
Barentshavet.
Medan
bølgjene slår mot baugen, står havforskarane støtt langs «samlebandet» for å
sortere artane som er hanka inn med trålen.
– Dei same
artane kjem opp individ etter individ, og vi sorterer både stort og smått. Plutseleg er det noko som skil seg ut.
Lodde etter
lodde og sild etter sild, men så: ein blekksprut ein bit seg merke i. Kanskje
er armane eit knepp lengre enn hos andre, fargane ein smule annleis eller så
har blekkspruten eit uventa tal sugekoppar.
Jørgensen
har vore på tallause tokt over mange år. Ho vert aldri vand til å få slike
overraskingar i trålen – for det er langt frå kvardagskost.
– Det er ei
ufatteleg glede. Eg får stjerner i augo og går nesten i kne av det, seier ho og
smiler frå øyre til øyre.
Økosystemtoktet i Barentshavet er eitt av fleire tokt for Havforskningsinstituttet der blekkspruten Muusoctopus aegir har dukka opp i fangsten.(Foto: Erlend Astad Lorentzen)
Har finstudert 25 individ
Havforskarane
mistenkte at dei hadde med ein ny art å gjere allereie i 2012, men det tek tid
å samle nok individ, nok data og nok detaljar til å vere sikre.
Det er
forskar Alexey Golikov frå tyske GEOMAR i Kiel som har teke Muusoctopus
aegir i nærare augesyn. Blekkspruteksperten har fleire gongar vore med på økosystemtoktet i Barentshavet for å samle
materiale.
Golikov har
finstudert 25 individ henta inn frå ulike tokt over fleire år. Han har samanlikna
kvar minste detalj med andre kjende artar.
– Lengda og
breidda på kroppsdelane og dessutan talet sugekoppar på armane skil seg frå
andre kjende blekksprutar. Til saman syner totalbiletet at Muusoctopus
aegir er ein heilt eigen art, forklarar Jørgensen.
Namnet på
den nydøypte blekkspruten viser at han høyrer til slekta Muusoctopus.
Av dei tolv blekksprutane ein i dag kjenner til frå arktiske område, høyrer fire
til denne slekta.
Annonse
Aegir kjem av Ægir, jotunen som herska over havet
i norrøn mytologi.
Muusoctopus
aegir er ein relativt liten blekksprut. Han kan
verte opptil 23,5 centimeter lang. Han er brunleg i fargen, med bleikare område
på buken og eit kvitt felt kring munnen.
Han er ein
åttearma blekksprut, og i familien blekkfrisprutar (Enteroctopodidae)
– altså av det blekklause slaget.
Denne blekkspruten vart teken om bord forskingsfartøyet «Helmer Hanssen» under økosystemtoktet i Barentshavet i 2012.(Foto: Alexey Golikov / GEOMAR)
Den andre ukjende blekkspruten
I tillegg
til den nyskildra Muusoctopus aegir omtalar forskarane ein
annan blekksprut som Muusoctopus sp. Det er fordi dei til no ikkje
har nok individ til å stadfeste kor han høyrer heime på slektstreet.
– Truleg er
han ein variasjon av Muusoctopus aegir og ikkje ein eigen art,
men vi har ikkje nok data til å seie noko sikkert, seier havforskaren og
forklarar:
– Det er
litt som med menneske. Vi er forskjellige – nokon har blå auge og andre brune,
men vi er same art likevel. Så vi må finne ut av kva spennet innanfor ein art
er før vi kan seie om noko er særeige eller ikkje.
Framleis mykje vi ikkje veit
Endå er det
mykje vi ikkje veit om Muusoctopus aegir og livet hans langt,
langt under vasskorpa.
– Det er
ein mystikk rundt desse djuphavsblekksprutane. Det er så mange usvara
spørsmål. Vi veit altfor lite om dei. Difor er òg alle kunnskapsbitane vi
klarar å samle veldig verdifulle, seier Jørgensen.
Blekkspruten
har ikkje dukka opp i fangsten kvart økosystemtokt, men det er heller ikkje
kvart år ein undersøker djupt nok i havet til å nå han. Det er heller ikkje
kvart år blekksprutekspertar mønstrar på for å bistå i få auge på alle dei
små forskjellane mellom artar.
– Det er
ikkje utan grunn ein seier at ein veit meir om månens overflate enn om
djuphavet. Det er dyrt og krev både tid og ressursar å utforske havdjupna,
seier Jørgensen.
Namn: Heiter blekksprut fordi dei har ein blekksekk som vert tømt når dei kjenner seg truga. Dei kan då gøyme seg i ei sky av blekk eller forvirre predatorar medan dei flyktar. Nokre artar manglar blekksekk, til dømes djupblekksprutar og blekkfrisprutar.
Andre namn: Åttearma blekksprutar vert ofte kalla octopus på engelsk og tiarma vert ofte kalla squid, men det speglar ikkje den biologiske systematikken. «Sprut» er ei gamal norsk nemning for desse dyra og refererer til vasspruten frå trakta som vert nytta til rørsle og respirasjon. Calamari på menyen er stekt squid.
Storleik: Frå mindre enn 1 centimeter til kjempeblekkspruten som mogelegvis blir 18 meter lang (totallengd).
Føde: Fisk, blautdyr og krepsdyr.
Utbreiing: Det finst 800 artar blekksprutar og dei er utbreidde i alle verdshav. Ingen artar lever i ferskvatn, men nokre toler brakkvatn.
