Opioid er ei gruppe stoff som har liknande
effekt som opium, anten dei er utvunne frå opiumsplanten eller heilsyntetiske.
Ein del av desse vert brukt i medisinen, men dei er òg mykje misbrukt som
rusmiddel.
Det har vore vanleg å bruka urinprøvar ved mistanke om misbruk eller kontrollera at medisin vert teken som føreskrive. Men å få folk til å tissa på kommando er ikkje alltid så lett, spesielt ikkje dersom det må skje med andre til stades.
– Når vi testar for misbruk av opioid, ynskjer vi å testa for mange stoff samstundes, seier Tonje Gottenberg Skaalvik.(Foto: Privat)
Dei siste åra har det derfor vorte meir utbreidd med spyttprøvar. Det er enklare å få til og vert opplevd som mindre inngripande av han eller ho som skal testast.
– Utfordringa i denne samanhengen var at
EME er ein svært selektiv metode. Vi
trekkjer berre nokre få stoff med enkelte bestemte eigenskapar ut av prøven. Stoff som kan forstyrra analysen, blir igjen i prøven. Det er vanlegvis ein
av styrkane ved EME, men her vart det faktisk eit problem som måtte løysast,
seier Skaalvik og forklarar:
– Når vi testar for misbruk av opioid,
ynskjer vi å testa for mange stoff samstundes, i staden for å måtta gjera to eller fleire analysar. Det er nemleg slik at sjølv om opioida har mange
liknande eigenskapar i bruk, kan dei kjemiske eigenskapane vera ganske
forskjellige.
Nokre opioid løyser seg lettast i vatn. Andre vert betre fordelt i feitt.
Denne forskjellen utgjer ei utfordring,
sidan EME går ut på å trekkja ut stoffet ein er interessert i – analytten – ut
frå det kjemikarane kallar ein matriks over ein flytande membran. Matriksen er
den væska prøven er levert i, enten det er spytt, blod, urin eller anna.
– Kva stoff vi har i membranen, er svært
viktig for prosessen. I vårt tilfelle vart løysinga ein membran som bestod av
ei blanding av to membranvæsker vi ikkje hadde blanda tidlegare, fortel
Skaalvik.
Må tøya grensene
– Vi førebudde ein prøve med 13 ulike
opioid, frå naturlege som morfin og kodein til heilsyntetiske som metadon og
fentanyl. Vi lukkast i å trekkja ut alle stoffa av prøven. For 12 av dei let
resultata seg validera innanfor gjeldande retningslinjer.
Samstundes som metoden altså var
uspesifikk nok til at alle dei ulike opioida let seg trekkja ut, var han
selektiv nok til at dei fekk ut meir av analyttane enn dagens løysingar gjer
for mange av stoffa.
Likevel kan ikkje Skaalvik lova at metoden vert teken i
bruk med det fyrste.
– I mange samanhengar kan ein vera nøgd
med å få ut berre ti prosent av analytten, gitt at ein framleis kan oppdage relevante konsentrasjonsnivå og at resultata er konsekvente. Målet vårt var
ikkje nødvendigvis å finna ein analysemetode for å erstatta dagens metodar,
forklarar ho.
– Poenget er at EME enno er eit ungt
forskingsfelt. For å utforska alle moglegheitene må vi tøya grensene innanfor
mange potensielle bruksområde.
