Denne artikkelen er produsert og finansiert av Universitetet i Oslo - les mer.
Dagens medisinar mot brystkreft er effektive, men har alvorlege biverknadar. Dei angrip kreftcellene òg dei friske cellene i kroppen.(Foto: National Cancer Institute / Unsplash)
Slik kan kreftcellene tiltrekkje seg cellegift
Kreftceller er negativt lada. Ved å bruka positivt lada nanotransportørar får forskarane brystkreftcellene til å tiltrekkja seg medisinen som tek livet av dei. Metoden kan spare friske celler.
Brystkreft er den vanlegaste typen kreft
blant norske kvinner. Om lag ei av ti kvinner vil få brystkreft ei gong i løpet
av livet.
Dagens medisinar mot brystkreft er effektive, men har alvorlege biverknadar. Samstundes som dei angrip kreftcellene, angrip dei òg dei friske cellene i kroppen. Derfor ynskjer forskarane å finna meir målretta legemiddel med færre biverknadar.
– Kreftcellene har ikkje same ladinga som friske celler. Kreftcellene er sterkt negativt lada, medan friske celler er nøytrale eller svakt positivt lada, forklarar forskar Athar Mahdieh ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo.
Biologisk nedbrytbare produkt
– Som kjent tiltrekkjer positive og
negative ladningar kvarandre. Løysinga vår er å kombinera medisinen med sterkt
positive nanotransportørar. Dermed trekkjer kreftcellene sjølve til seg
medisinen som skal ta livet av dei.
Nano tyder at dette er svært lite, då ein nanometer er 80.000 gongar mindre enn tjukkelse på eit hårstrå, ifølgje NTNU. Ein nanotransportør kan bære eit nanomateriale som blir brukt til transport av eit anna stoff, som til dømes kreftmedisin.
Transportøren Mahdieh og kollegane har
utvikla, byggjer på ein type syntetisk farmstilte polymerar som heiter
polyuretanar.
Polymerar er kjemiske forbindelsar som inngår i herda plast, som til dømes kjøkkensvampar og
sykkeldrakter.
– Til forskjell frå vanlege behandlingsmåtar for brystkreft, viste polyuteranane viste seg å vera svært giftige for kreftceller, men lite giftige for friskt cellevev, fortel Mahdieh.(Foto: Privat)
– Vi brukte polyuretanar som var
framstilte med soyaolje som råvare. Dermed vert produkta våre biologisk
nedbrytbare, ein eigenskap som vert stadig viktigare innan legemiddelutvikling,
seier Mahdieh.
Svært giftige for kreftceller
– Samstundes støyter ikkje kroppen dei frå seg. Dei toler godt temperaturendringar og er
rimelege å framstilla. Og dei har altså høg positiv lading.
Dei testa nanotransportørane fyrst i laboratoriet før dei
vart testa i levande mus som
var påførde brystkreft. Samstundes testa dei nanotransportørane på friske
celler slik at dei kunne samanlikna.
– Til no har ikkje dei vanlege behandlingsmåtane
for brystkreft vore i stand til å skilja mellom friskt vev og kreftvev.
Polyuretanane våre viste seg derimot å vera svært giftige for kreftceller, men
lite giftige for friskt cellevev, fortel Mahdieh.
Sjølv på eiga hand viste polyuretanane seg
å vera giftigare for kreftcellene enn ei av dei
vanlegaste cellegiftene mot brystkreft, kalt 5-FU. Og då polyuretanane vart brukte til òg
å transportera 5-FU, vart dei endå litt meir effektive til å hemma
kreftveksten.
Lang veg til ferdig produkt
Ytterlegare effektivitet oppnådde dei ved
å tilsetja folsyre, eit syntetisk framstilt vassløyseleg B-vitamin (B9).
Kreftcellene i kroppen har stader som vitaminet kan binda seg til. Desse bidreg til at nanotransportørane og 5-FU vert tekne betre opp av kreftcella,
som dermed framskundar sitt eige endelikt.
– Funna våre tyder på at polyuretanar
basert på soyaolje kan vera ei god plattform for framtidig behandling av
brystkreft. Men vegen frå grunnforsking i laboratoriet til ferdig produkt er
lang. Det er snakk om fleire år før dette eventuelt er på marknaden, seier
Mahdieh.
