Dei fleste legemiddel er trygge å bruka
under graviditeten, men for sikkerheits skuld bør ein alltid rådføra seg med helsepersonell.
Men samstundes er det ikkje nødvendigvis slik at ei kvinne som vert med barn,
straks bør slutta med alle legemiddel ho brukar.
– Ein tek jo desse legemidla av ein grunn.
Denne grunnen vert ikkje nødvendigvis borte sjølv om kvinna vert gravid. Mange
legemiddel vert rekna som trygge og riktige å bruka i svangerskapet. I andre
tilfelle kan det vera nødvendig å vurdera ein kjend, men liten risiko opp mot
fordelane det har for mor å halda fram med legemiddelet.
Det seier farmasøyt Elin Ngo ved Farmasøytisk institutt på Universitetet i Oslo.
– Det viktigaste er ikkje endring, men at dei gravide er trygge i legemiddelbrukesn sin, fortel Elin Ngo.(Foto: Adam R. Babinski / UiO)
– Og mange legemiddel anbefaler ein å vera
forsiktig med. Ikkje fordi vi veit at
dei medfører risiko, men vi veit ikkje om
dei gjer det eller ikkje. Så då vil ein vera på den sikre sida.
Ikkje synleg endring i medisinbruk
Ein samtale med ein ekspert på legemiddel,
altså ein farmasøyt, ville hjelpa kvinnene å bruka legemiddel på ein trygg måte
under svangerskapet. Det var i alle fall arbeidshypotesen då dei gjorde ei
undersøking med norske gravide.
Forskarane delte deltakarane i to grupper. Den
eine gruppa fekk ein samtale med farmasøyt i fyrste trimester. Det vil seia i løpet av
dei tre fyrste månadane av svangerskapet.
Kontrollgruppa fekk ikkje ein slik
samtale. Begge gruppene inneheldt i overkant av hundre deltakarar, fortel Ngo.
– Så samanlikna vi legemiddelbruken deira
under svangerskapet, basert på deira eiga rapportering og på opplysningar frå
Reseptregisteret.
I dette registeret vert alle uthentingar av reseptmedisinar registrert.
Då dei gjekk laus på resultata, viste det
seg at dei som hadde farmasøytsamtale, ikkje hadde noka synleg endring i
medisinbruk samanlikna med kontrollgruppa.
Nokre moglege feilkjelder
– Målet er då heller ikkje at det absolutt
skal skje ei slik endring. Det viktigaste er at kvinnene har ein trygg og
fornuftig legemiddelbruk i svangerskapet, fortel Ngo.
Ho seier at ein tidlegare studie frå den same
undersøkinga viser at kvinnene oppfatta samtalen som nyttig og tryggande.
– Det er
ikkje vanskeleg å sjå for seg at det vil hjelpa å få stadfest at den bruken ein
sjølv har rekna som trygg, faktisk er det.
Men Ngo peikar på nokre moglege
feilkjelder som gjer det ynskjeleg med vidare forsking.
Brukte sosiale medium
– Ein ting er kontrollgruppa. Dei fekk jo
ikkje den same kontrollerte farmasøytsamtalen som dei andre. Men sidan dei var
med i undersøkinga, fekk dei jo vita at moglegheita fanst. Dei kan godt ha snakka
med farmasøytar på apoteket på eige initiativ, seier Ngo.
Annonse
Ho fortel at dei òg kan ha vore innom eit apotek med
eit konkret problem, til dømes forstopping, og diskutert tiltak med farmasøyten der.
– Då har dei jo fått farmasøytisk rettleiing sjølv om det ikkje skjer innanfor
den strukturerte ramma dei andre fekk.
Ei anna utfordring var å få tak i dei
gravide tidleg nok i svangerskapet. Forskarane ville gjerne nå kvinnene så
tidleg som to veker ut i svangerskapet. Men den fyrste svangerskapskontrollen
vert ikkje tilbode før mange veker seinare.
– Dermed finst ikkje noko
samlingspunkt vi kan bruka for å rekruttera deltakarar på eit så tidleg
stadium. Mange vel jo òg å halda graviditeten for seg sjølv den fyrste tida,
seier Ngo.
Sidan det ikkje finst nokon annan arena å
rekruttera deltakarane på, måtte forskarane bruka sosiale medium for å få tak i
gravide som kunne tenkja seg å delta.
Tidlegare kontroll opnar for breiare rekruttering
– Dei som melder seg frivillig til å delta
i slike studiar, er ofte ressurssterke og har eit solid nettverk. 96–97 prosent av
deltakarane våre var i eit stabilt forhold. Det kan tyde på betre sosial
støtte heimanfrå. Rundt 85 prosent hadde høgare utdanning og langt dei fleste var i
jobb, mange i helsesektoren, fortel Ngo.
Denne gruppa gravide søker ofte
etter medisinsk informasjon på eiga hand. Slik kan nytten av ein
farmasøytsamtale vere mindre enn kva han ville vera for andre.
Ngo gjer seg nokre tankar om korleis ein
kan nå ut til gravide som ikkje har dei same føresetnadane for å skaffa seg god
informasjon.
I 2018 kom det oppdaterte retningslinjer
som tilrår at fyrste svangerskapskontroll skal skje i veke 6. Det er mykje tidlegare
enn før.
– Kanskje kan han gjennomførast med lege, jordmor og farmasøyt saman.
Tidlegare kontroll opnar òg for å rekruttera breiare til framtidige
undersøkingar, seier ho.
Ho presiserer at det ikkje er meininga at farmasøyten
skal ta plassen til dei andre. Hen skal bidra med kompetanse som utfyller dei andre
sin.
Annonse
– Vi må berre finna ut korleis vi best mogleg kan gjera oss nytte av denne
kompetansen, seier Ngo.
