Temperaturen på den varme dagsida av planeten 55 Cancri e varierer med 1400 grader i løpet. Årsaka kan vere vulkanar som spyr ut gass og støv. Biletet viser ein illustrasjon av korleis planeten kan sjå ut. (Foto: NASA/JPL-Caltech/R. Hurt (IPAC))
Astronomar ser endringar på eksoplanet for første gong
Astronomar kan ha sett vulkansk aktivitet på ein planet 40 lysår unna. Funnet representerer ein viktig milestolpe i leitinga etter bebuelege eksoplanetar.
Ein eksoplanet, eller ekstrasolar planet, er ein planet utanfor vårt eige solsystem.
Astronomar har oppdaga 1912 eksoplanetar (per 5. mai).
Det er berekna at det er mange milliardar planetar berre i vår eigen galakse, Mjølkevegen.
Kjelde: Wikipedia
I samarbeid med NRK
For aller første gong har astronomar sett store temperatursvingingar på ein planet utanfor vårt eige solsystem.
Planeten det er snakk om er 55 Cancri e, ein av fem som går i bane omkring ei sol-liknande stjerne i stjernebiletet Krepsen, 40 lysår unna oss.
Brennheit
– Vi såg ei tredobling i signalet som kom frå denne planeten. Det er første gong vi har sett ei så stor endring i ein ekspolanet, seier Brice-Olivier Demory frå University of Cavendish, som er hovudforfattar på studien.
Temperaturen på den brennheite dagsida av planeten svingar mellom 1000 og 2400 grader i løpet av veker.
Eksoplaneten 55 Cancri e vart oppdaga i 2004. Planeten går i bane så nær stjerna at han fullfører ei runde på berre 18 timar.
Planeten roterer ikkje omkring seg sjølv slik jorda gjer, men er låst i ein posisjon slik at den eine sida har evig dag, mens den andre har evig natt.
– Dette er eit stort teknisk framsteg som er nødvendig om vi vil observere jordliknande planetar i ei bebueleg sone rundt ei stjerne, seier astrofysikar Sven Wedermeyer-Böhm. (Foto: Universitetet i Oslo)
– Dette viser at observasjonsteknikkane har utvikla seg utruleg mykje sidan den første eksoplaneten vart oppdaga for tretti år sidan, seier astrofysikar Sven Wedemeyer ved Universitetet i Oslo til NRK.
Han fortel at det er svært vanskeleg å måle lyset som stråler ut frå atmosfæren til planeten når han er så nær den lyssterke stjerna som tilfellet er med 55 Cancri e. Det krev svært presise målingar som er på grensa av det som er teknisk mogleg i dag.
– Dette er eit stort teknisk framskritt som er nødvendig om vi vil observere jordliknande planetar i ei bebueleg sone rundt ei stjerne. Det kjem til å skje i framtida med den neste generasjonen av store teleskop, seier han.
Vulkanaktivitet
Sjølv om forskarane enno ikkje kan vere sikre på årsaka til dei store endringane dei har sett på 55 Cancri e, mistenker dei at det er snakk om vulkansk aktivitet.
Ei sannsynleg forklaring kan vere at vulkanar eller andre fenomen spyr ut massive mengder gass og støv, som legg seg som eit teppe i atmosfæren og hindrar utstråling frå planeten slik at strålinga ikkje kan sjåast frå jorda.
Vulkanaktiviteten på planeten kan ha same opphav som på Jupiter-månen Io, der tidevasskrefter frå Jupiter og dei andre månane varmar opp planeten gjennom ein indre friksjon.
Eksoplaneten 55 Cancri e er ein steinplanet om lag dobbelt så stor som jorda, med ein masse som er om lag åtte gongar så stor. (Foto: NASA/JPL-Caltech/R. Hurt (SSC))
